Uwagi na temat rekompensaty ziem

Na Śląsku nadal rozpowszechniana jest opinia, jakoby po 2-giej wojnie światowej alianci postawili Polskę przed faktem dokonamnym, odrywając od niej tereny wschodnie, w zamian za co Polsce przyznano "ziemie odzyskane". Tym samym rząd polski nie widział innego wyjścia jak pogodzić się z wymuszonymi nad Polską korekturami granicznymi. Tym samym istniała "uzasadniona konieczność" rewizji polskiej granicy zachodniej w celu pozyskania rekompensaty za straty terenów wschodnich, to uzyskanie staropiastowsklego, prapolskiego ale etnicznie oczyszczonego Wrocławia za utracony ukraińsko-polski Lwów. Przyjrzyjmy się bliżej historycznym faktom związanym z tą polską "wymianą" a niemiecką "utratą" ziemi rodzinnej.

W ramach polsko-sowieckiej akcji przesiedleńczej, przeprowadzonej w oparciu o polsko-radzieckie porozumienie państwowe, aż do jej zakończenia w roku 1948 zostało do Polski przesiedlonych z terenów na wschód od Buga 1503263 Polaków (Rocznik statystyczny 1949, Warszawa 1950), w tym uwzględniona jest liczba 263413 Polaków z terenów wschodnich leżących poza zasięgiem przedwojennych granic Polski. Uwzględniając dane opublikowane w Polsce ocenia się, że ze wszystkich przesiedleńców zza Buga tylko 950 tys. osiedliło się na poniemieckich ziemiach zachodnich. Dodać trzeba, że w trakcie polsko-sowieckiej wymiany ludności Polskę musiało opuścić w kierunku wschodnim więcej niż 500 tys. Ukrainców, Białorusinów, Rosjan i Litwinów (inni autorzy podają liczbę do 800 tys.). Poza liczbą 8.5 milionów Niemców wygnanych z ziem "odzyskanych", wypędzono z terenów przedwojennej Polski ponad milion ludności narodowości niemieckiej. W tym świetle twierdzenie polskie, jakoby istniała potrzeba rekompensaty straconych ziem wschodnich (na których udział ludności polskiej wynosił wg starszych polskich danych 38%, wg nowszych polskich danych (z roku 1992) 36%, wg danych innych autorów 32% tub jedynie 25%, pomimo silnego napływu na te tereny od roku 1918 ludności polskiej, w tym urzędników państwowych i polskiego wojska) przez wschodnie tereny niemieckie, które od stuleci zamieszkałe były prawie całkowicie przez ludność niemiecką, (pomijając jej bezsensowność) nie jest wiarygodne.

Należy dalej postawić pytanie, czy udział 32-35% ludności polskiej na ziemiach białorusko-litewskich w granicach przedwojennej Polski, lub jedynie 22-23% Polaków zamieszkujących tereny ukraińskie należące wtedy do Polski (dane z Atlasu Historycznego Polski, Warszawa-Wrocfaw 1993, s. 31) upoważnia do nazywania tych ziem "polskimi" i uprawnia do wysuwania w obliczu ich straty roszczeń kompensacyjnych? Dodać należy, że polskie grupy narodowe już w latach międzywojennych formułowały pretensje do "historycznej granicy polsko-niemieckiej", która pozostawiała po stronie polskiej Ziemię Lużycką (na zachód od Nysy Łużyckiej, okolice Bautzen) i sięgała daleko na zachód poza miasto Szczecin. Z drugiej strony, czy nie należało by dzisiaj uznać zagarnięcia ziem na wschód od Buga w roku 1920, w rezultacie wygranej wojny polsko-sowieckiej, za sprzeczne z zasadą samostanowienia narodów, a obecność polskiej władzy na tych terenach (do roku 1939) za formę zawładnięcia ziemiami, których większość etnicznie niepolskiej ludności już od dawna walczyła o osiągnięcie własnej niezależności państwowej? W tym świetle nie można mówić o potrzebie jakiejkolwiek rekompensaty za "stracone ziemie polskie" na wschodzie, do których posiadania pod względem etnicznym Polska nie mogła żywić uzasadnionych pretensji. Powoływanie się na inne względy, jak np. historyczne, jest równoznaczne z nawoływaniem do jawnego zaprzeczenia prawa do demokratycznego samostanowienia i nie może być w XX wieku więcej akceptowane! Negując prawo do samostanowienia innych narodów, Polska podważa tą samą zasadę międzynarodową, która leżała u podstaw odrodzenia polskiej niezależności państwowej w roku 1918.

Dla oceny znaczenia gospodarczego ziem "straconych" na wschodzie i "odzyskanych" na zachodzie należy dokonać porównia nie tyle ich powierzchni, co ich wartości ekonomicznej. W tej sprawie zacytować można słowa Churchilla, wypowiedziane w czasie trwania konferencji w Teheranie w 1943 roku (Churchill, "Der Zweite Weitkrieg", tom V): "Chcę zwrócić uwagę na to, że tereny niemieckie są dużo wartościowsze od bagnistej prerii (na wschodzie). One są uprzemysłowione i podniosły by polski dobrobyt." Z tym zgadza się też strona polska. Juliusz Kolpiński wycenił w "Przeglądzie Zachodnim" (1946) wartość niemieckich terenów wschodnich - polskich "ziem odzyskanych" - na podstawie osiągniętego na nich dochodu narodowego na 18 miliardów zł, a wartość polskich ziem wschodnich (na wschód od Buga) przy zachowaniu tych samych podstaw rachunku tylko na wartość 3,4 miliardów zł.

Wskazywanie na stratę 180000 km² polskiego terytorium państwowego na wschodzie i na "konieczność" jego rekompensaty przez uzyskanie 114000 km² zachodnich "ziem odzyskanych" (wliczając teren Wolnego Miasta Gdańska), aby osiedlić na nich repatriantów wschodnich, jest przy uwzględnieniu wszystkich z tym związanych okoliczności twierdzeniem nieprawdziwym, wypowiadanym tylko dla uzasadnienia polskich posunięć politycznych i lekceważące związaną nią ludzką krzywdę. Dzisiejsza wschodnia granica Polski jest przecież prawie identyczna z linią Curzona, która została wyznaczona przez angielskiego ministra spraw zagranicznych w roku 1920, stosując przy tym kryteria etniczne. Tylko do niej sięgały tereny w większości zamieszkałe przez Polaków i tylko do mniej-więcej dzisiejszej granicy wschodniej Polska mogła formułować uzasadnione żądania graniczne. Według prywatnego szacunku jednego z przedwojennych mieszkańców Lwowa, nawet w tym mieście Polacy nie stanowili większości narodowej, a okolice Lwowa były zdominowane przez ludność ukraińską. Przy Polsce pozostawiono również znaczną część Bieszczad - terenów w większości zamieszkałych przez ludność niepolską. W tym świetle należy również dokonać zmian w ocenie walki narodowej ugrupowań ukraińskich (jak UPA), prowadzonej po wojnie na terenach południowo-wschodniej Polski i związanego z nią masowego "wywozu" 147 tys. Ukraińców w latach 1947/48 na etnicznie oczyszczone ziemie zachodnie i północne. Pomimo tego ziemie "odzyskane" przez kolejne dziesięciolecia charakteryzował słaby stopień zaludnienia.

Nadal praktykowane usprawiedliwianie przesunięć polsko-niemieckiej linii granicznej i z tym związanego, masowego wygnania Niemców także z Wrocławia, jest dowodem braku jakichkolwiek skrupułów moralnych i etycznych polskich elit politycznych, polskich historyków, polskiej klasy publicystycznej i przedstawicieli polskiego kościoła. W ten sposób skompromitowana przytłaczająca część polskich elit narodowych straciła wiarygodność, jak też moralne prawo do upominania się o zachowanie w pamięci wymiaru tragedii losu własnego narodu, zgotowanego mu przez hitlerowskiego agresora. Utrata Lwowa z niskim odsetkiem mieszkańców etnicznie polskich nie uprawniała, nie uprawnia i nigdy nie będzie uprawniać do zagarnięcia czystoniemieckiego Wrocławia, miasta, którego dzieje redukuje się dziś w Polsce do wygłaszania hasła: "byliśmy, jesteśmy, będziemy"; miasta, które nigdy z pamięci ludzkiej nie zdoła wymazać krzywdy roku 1945, wyrządzonej jego mieszkańcom przez polski, tradycyjnie zaborczy duch narodowy. Na terenach Zachodniej Ukrainy można dzisiaj dużo usłyszeć o sile polskiej energii, jaką stosowano przy zdławianiu oporów narodowych i forsowaniu polonizacji Ukrainy na przestrzeni minionych wieków i niedawnych lat międzywojennych. Zapał polonizacyjny w całym wymiarze związanym z nim ucisku doznała również w latach międzywojennych ludność rodzima Wschodniego Górnego Śląska (nie oszczędzając nawet osoby Korfantego), jak też w całym wymiarze gwałtu i terroru ludność Śląska począłwszy od wiosny 1945, w tym również Ślązacy o deklarowanym polskim odczuciu narodowym. Czy można dzisiaj ten "trud" poloniacyjny uznać dziś za zakończony? W jakiej formie należało by dać odpowieć na ten tradycyjny polski brak tolerancji i wrządzone przez niego na Śląsku skutki społeczne ?